Janneke de Jong, Buitenfysiotherapeut: ‘Ik wil iets neerzetten dat een kleine footprint heeft’

Janneke de Jong-de Vries noemt zich sinds twee jaar ‘De Buitenfysiotherapeut’. Als praktijkruimte gebruikt ze bij voorkeur de stadsparken van Tilburg of de nabijgelegen Loonse en Drunense Duinen. Een bescheiden vrouw met meer dan twintig jaar ervaring als Mensendieck therapeute en vijftien jaar als fysiotherapeute. Hoewel ze een compleet scala aan behandelingen biedt, krijgt ze geen contract van de zorgverzekeraars. ‘Overal vind je wel iets van natuur en groen, hoe klein ook, je kunt alles inzetten.’

Op Basis in Beweging beschrijft Janneke de Jong-de Vries (43) uitvoerig wat haar drijft en hoe ze werkt. ‘Ik word vrolijk van het kijken naar iemand als persoon. Het samen nadenken over wat er aan de hand is en mogelijkheden zoeken. Mijn doel is altijd geweest om mezelf overbodig te maken. Je doet het zelf, maar hoeft het niet alleen te doen. Vaak gaan we letterlijk al wandelend behandelen. Buiten zijn is essentieel in gezondheid en dus in herstel.’

Janneke vertelt dat ze lang puzzelde op de vraag waarin ze zich wilde specialiseren. ‘Houding en beweging waren altijd de rode draad in mijn werk. Ik ben nogal heen en weer gegaan, voor ik buiten ging werken. Als oefentherapeut Mensendieck ben ik gewend om het lichaam als geheel te zien. Fysiotherapie ben ik erbij gaan doen omdat het een stukje bekender is. Ik moest op enig moment wel de keuze maken, want om in twee beroepen geregistreerd te blijven, dat was bijna niet te doen met alle nascholing die daarbij hoort. Gelukkig is mijn diploma Mensendieck weer officieel geregistreerd.’

‘Thuis leren oefenen werkt beter’

Tijdens haar werk in een reguliere fysiopraktijk merkte Janneke dat patiënten niet alle oefeningen goed oppikten. ‘De vertaling van de praktijk naar de eigen situatie gaat vaak mis. Ik wilde daarom de therapie aan huis brengen. Als je iemand met een nieuwe knie of een nieuwe heup thuis oefeningen aanleert, blijven die beter hangen en worden ze veel beter uitgevoerd. Die oefeningen zijn dan meteen gelinkt aan de eigen omgeving, waardoor mensen er minder hard over na hoeven te denken. Daarom ben ik therapie aan huis en op kantoor gaan geven.’

‘Therapie met een kleine footprint’

Janneke vertelt dat ze is opgegroeid in een milieubewust gezin. ‘Ik kreeg duurzaamheid en biodiversiteit met de paplepel ingegoten. Ik was altijd al verbaasd dat mensen steeds maar met de auto naar de praktijk komen. Dat wilde ik ondervangen door bij mensen thuis te gaan werken en op de bakfiets naar ze toe te gaan. Zo krijg ik mijn beweging en het scheelt weer een autorit. Dat lijkt klein, maar dat was wel een van de overwegingen om hiervoor te kiezen. Ik wil iets neerzetten dat een kleine footprint heeft.’

Ook door haar eigen ervaringen bij herstel na een zwangerschap merkte Janneke dat buiten oefenen goed werkt. ‘Buiten is heel fijn bij herstel. Bij mij was dat het mentaal herstel na zwangerschappen, wat niet altijd rozengeur en maneschijn was. Door veel te wandelen ben ik daarvan hersteld. Toen ik ook met patiënten buiten ging lopen, merkten ze hetzelfde. Ze bleken het prettig te vinden en kwamen ook weer meer buiten. Twee jaar geleden ben me gaan verdiepen in de onderbouwing van dat buiten werken.’

‘De term ‘buitenfysiotherapeut’ roept vragen’

Janneke noemde haar bedrijf ‘Basis in Beweging’ en haar specialisme ‘de buitenfysiotherapeut’. ‘Ik heb de specialisaties oedeemfysiotherapie en arbeidsfysiotherapie, maar wat doe ik nu eigenlijk? Ik ben vooral buitenfysiotherapeut: mensen weten wat een fysiotherapeut is, maar de combinatie met ‘buiten’ roept best vaak vragen op. Ik bied buiten een complete behandeling en mensen zijn daar vaak verbaasd over.’

De eerste afspraak is doorgaans bij mensen thuis, vertelt ze. ‘We starten bij de voordeur of we spreken af in een natuurgebied. Ik kijk waar het leven van de klant plaatsvindt en koppel de leefomgeving aan het herstel. Want de gezondheidsvoordelen van buiten zijn, zijn gewoon groot. Als het natuurgebied te ver weg is, zal ik meer effect hebben door het in het park om de hoek te doen. Overal vind je wel iets van natuur en groen, hoe klein ook, we kunnen alles inzetten. Ook iemand die eerst dacht dat buiten behandelen ‘zweverig’ is, vond de behandeling  heel ‘nuchter’.’

‘Bakfiets is een stuk reclame’

Veel materialen heeft Janneke bij de behandeling niet nodig. ‘Mijn behandelbank past in de bakfiets, maar die heb ik maar een paar keer mee gehad. Dus ik werk steeds minder hands-on. Dat is het voordeel van oefentherapie, dat is altijd al een hands-off behandeling geweest. Wat ik aan spullen nodig heb – weerstandsbanden of een tennisbal – past makkelijk in mijn rugzak. Het is dat mijn bakfiets herkenbaar is en dat dat een stukje reclame is, anders zou ik op mijn gewone fiets overal naartoe gaan.’

‘Basale dingen waar je weinig tijd aan kwijt bent’

Het aantal collega’s dat buiten werkt, groeide de afgelopen jaren wel, merkte Janneke. ‘Qua duurzaamheid ben ik nog een van de weinigen die daar zo bewust mee bezig is. Wel heeft Rosanna Ottervanger van Ecofysio samen met het KNGF een checklist gemaakt over verduurzaming. Heel laagdrempelig: bedenk welke verbruiksmiddelen je echt nodig hebt, kijk kritisch naar wat je gebruikt, scheid het afval. Basale dingen waar je weinig tijd aan kwijt bent en je hoeft niet alles in één keer te doen. Daar kwamen reacties op van fysio's die zeiden: “Zorg eerst maar eens dat we een hoger tarief krijgen, dan gaan we wel eens nadenken over duurzaamheid.” Jammer, zo leg je het weer bij een ander.’

‘Duurzame resultaten en gedragsverandering’

‘Ik heb onbewust keuzes gemaakt die leiden tot een hele duurzame manier van praktijk voeren. Als iedereen op mijn manier zou gaan werken, kun je minder mensen op een dag zien en ontstaan er mogelijk wachtlijsten. Bij mijn klanten merk ik wel dat het leidt tot meer duurzame resultaten en gedragsverandering. Thuis kun je al oefeningen doen als je op de waterkoker staat te wachten. Of we maken een rondje door de wijk, waarbij we bij bankjes of boompjes oefenen. Mensen doen dat zonder instructie vaak zelf al, waardoor ze veel meer momenten van bewegen krijgen. Zo worden het steeds minder oefeningen, maar eerder dagelijkse bewegingen en automatismen.’

Hoeveel behandelingen heb jij nodig om je resultaat te bereiken?

‘Dat verschilt per persoon. Gemiddeld denk ik dat ik op vier of vijf behandelingen zit. Ik kijk heel persoonlijk: wat heeft iemand nodig? Wat willen ze zelf? Daarbij komt dat mijn klanten een deel zelf betalen, omdat ik geen contract krijg van zorgverzekeraars. Als iemand van tevoren aangeeft: ik wil graag die behandeling bij jou, maar ik heb maar dit budget, dan kan dat. Ik begeleid ook patiënten bij hun revalidatie, die ik elke vier weken nieuwe oefeningen geef en die anderhalf jaar onder behandeling zijn. Iemand met een aanvullende verzekering krijgt dan maar een deel vergoed.’

Heel ondernemend, maar ook wel een gok voor je of het genoeg oplevert?

‘Mijn praktijk bestaat uit mijn bakfiets, kleine oefenmaterialen en mijn laptop. Dat past nog niet binnen de kaders van de zorgverzekering. Dat is niet alleen ondernemend, maar ook een stuk overtuiging: ik kan gewoon niet meer anders werken als ik kijk naar de duurzame inzetbaarheid van mezelf. Ik werk nog twee dagen in een gewone praktijk als oedeemtherapeut. Dan ben ik soms na een dag echt helemaal op. Als ik buiten dezelfde zorgintensieve patiënten begeleid, gaat dat veel makkelijker.’

‘Ik zie ook veel cliënten met lichte psychosomatische klachten. Onlangs was ik bijvoorbeeld met iemand buiten, die als de oefeningen moeilijker worden, heel druk gaat doen, hard gaat praten. Binnen ga ik daar automatisch een beetje in mee, maar buiten kan ik de rust bewaren en kom ik niet helemaal opgebrand thuis.’

Je bent aan het pionieren. Heb je geen behoefte om onderdeel van een grotere beweging te zijn?

‘Ik voel me verwant aan de groene zorgbeweging en elke behandelaar die bewust de buitennatuur inzet en natuur en gezondheid koppelt. Denk aan de buitenpsychologen die natuur en psychologie verbinden en de Groene Zorgalliantie. Belangrijk is ook Environmental Physiotherapy Association. Zij verzamelen alles wat bekend is over de leefomgeving, duurzaamheid en wat een fysiotherapeut daarmee kan.’

‘Ik geef ‘walking seminars’ om collega’s voor mijn manier van werken te winnen. Afgelopen jaar was ik ambassadeur voor de Agenda Natuurinclusief, waarbij we willen toewerken naar meer natuur inclusieve samenleving met inmiddels tien domeinen, waarbij ik aangehaakt ben bij het Domein Gezondheid. Verder spreek ik op netwerkevenementen voor zorgverleners.’

Meer lezen:

• Basis in Beweging
• KNGF en Ecofysio, Checklist verduurzaming
• Environmental Physiotherapy Association
• Agenda Natuurinclusief