Huisarts Alja Sluiter over ‘het groene leefstijlgesprek’: ‘Druk niet je eigen agenda door, maar stel open vragen’

Hoe maak je zowel leefstijl als duurzaamheid bespreekbaar in de spreekkamer? Huisarts Alja Sluiter gaf tijdens het Groene Zorg Festival op 19 september een workshop over ‘het groene leefstijlgesprek’. Ze liet zien hoe kleine stappen én een open houding impact kunnen hebben.

‘Als je patiënt een leefstijlissue heeft, bijvoorbeeld rond voeding, neem je dan ook duurzaamheid mee? Waar denken jullie aan bij het groene leefstijlgesprek?’, opent Alja Sluiter haar interactieve workshop. Sluiter is huisarts in Harderwijk en actief voor de Vereniging Arts en Leefstijl.

 In februari liet ze zich met collega Stefan van Rooijen opsluiten in een 'glazen huis' om aandacht te vragen voor een gezonde levensstijl (zie: Huisartsen voeren succesvol actie in glazen spreekkamer voor gezonde leefstijl, 20 februari 2025). Dit jaar heeft Sluiter ongeveer bij een op de drie patiënten de link met groen en duurzaamheid kunnen leggen, vertelt ze. ‘In een achterstandswijk is het daarbij lastiger om duurzame keuzes te bespreken, maar ook in de algemene huisartsenzorg is het nog altijd een lastig onderwerp.’

Leefstijlroer laten invullen

‘Ik vind het juist heel lastig gezondheid, groen en duurzaamheid als losse dingen te zien’, reageert iemand op de introductie van de workshop. Sluiter wijst erop dat recent de vernieuwde handreiking ‘Leefstijlroer en Duurzaamheid’ verscheen, om zorgprofessionals bij het onderwerp te ondersteunen. Het leefstijlroer is gebaseerd op zes pijlers: voeding, beweging, ontspanning, slaap, middelengebruik en verbinding. ‘Ik laat patiënten het leefstijlroer invullen en dan kijken we waar degene zelf aan wil werken. Zo bedenkt de patiënt eerst zelf wat hij of zij aan leefstijl wil doen, wat helpt om een leuk en ontspannen gesprek te voeren. Zo laat je het initiatief meer bij de patiënt.’

Elke week buitenconsulten

Met de vernieuwde handreiking beoogt Vereniging Arts en Leefstijl de impact van leefstijl op klimaatverandering te verminderen (‘klimaatmitigatie’). Zelf gaat Sluiter een middag per week met patiënten wandelen. ‘Om het belang van bewegen te laten zien, wandel ik graag met patiënten in de natuur. Ik doe dat ook een-op-een met een buitenconsult. Al wandelend komen we vaak tot hele goede ideeën. Daarvoor declareer ik een dubbelconsult, voor 30 minuten.’ Voor elke zorgprofessional is het aangenaam en inspirerend om zulke consulten in de buitenlucht te integreren in het werk, betoogt ze. ‘Mij levert het ook veel werkplezier op. Visites doe ik om die reden ook op de fiets. Zo probeer ik zoveel mogelijk door de hele dag heen te bewegen.’

Beperkte bijdrage zorg

Sluiter loopt de pijlers van het leefstijlroer langs en benadrukt dat deze voor een goede gezondheid samenhangen. ‘We moeten volgens de WHO naar een verhouding 80-20 van plantaardig en dierlijke voeding. Plantaardige voeding helpt om gezonder de tachtig te halen, zodat de druk op zorg minder wordt en daarmee ook de uitstoot van de gezondheidszorg.’ Tegelijk is de bijdrage van de zorg aan de gezondheid van mensen beperkt, schetst ze. ‘De zorg draagt slechts voor negen procent bij aan gezondheid. De rest is afhankelijk van andere factoren, zoals gedrag, bewegen, sociaal netwerk, toegang tot natuur. Wij kunnen wel een zaadje planten zodat de patiënt denkt: ik ga meer bewegen of andere gezonde keuzes maken.’

Stel open vragen

‘Gedragsverandering zit in kleine stappen’, reageert Sluiter op een vraag over weerstanden tegen voorgestelde leefstijlveranderingen, bijvoorbeeld bij eetgedrag. ‘Mijn verandering naar minder vlees eten duurde ook zeven jaar, voor patiënten is het dus evengoed lastig. Je kunt daarvoor motiverende gesprekstechnieken inzetten, waarbij je meer achteroverleunt, onbevooroordeeld bent. Wat ook helpt, is dat je niet je agenda pusht, maar open vragen stelt.’ Ze wijst nog op een andere link met duurzaamheid, namelijk boodschappen doen bij lokale aanbieders en seizoensgebonden groente eten.

Een uur natuur

Bij ‘bewegen’ benadrukt Sluiter opnieuw het belang van bewegen door de dag heen. ‘Beweeg ieder dagdeel tenminste tien minuten. Neem bij voorkeur de trap als dat kan, zowel naar boven als naar beneden.’ Bij de pijler ‘ontspanning’ pleit Sluiter voor het dagelijks opzoeken van de natuur. ‘Mensen die de natuur ingaan komen tot rust en gaan er ook beter voor zorgen. Er is evidence dat mensen mentaal opknappen als ze natuur zien, eerder genezen en dat depressies afnemen.’

Blijven bewegen

Bij het onderwerp ‘slaap’ wijst Sluiter opnieuw op het belang van veel bewegen, naast de nadelen van beeldschermgebruik voor het slapengaan en goede ventilatie. ‘Voor een goede slaap is een uur beweging per dag nodig. Het beste is ’s ochtends een uur naar buiten te gaan en meteen genoeg zonlicht te zien.’ Iemand die onlangs een warmtepomp in huis kreeg, vertelt dat ze de temperatuur ook ’s nachts niet lager dan 20 graden kan zetten. ‘Ik heb de pomp maar weer uitgezet, om niet met een open raam te hoeven stoken.’

Bij ‘middelengebruik’ wijst Sluiter op het vervuilende effect van de uitscheiding van medicijnen, massagegels en drugs op het oppervlaktewater. Voor de pijler ‘verbinding’ suggereert ze dat je door het beginnen van een moestuin of duurzaam vrijwilligerswerk in het bos te doen, veel vliegen één klap slaat: mensen ontmoeten, bewegen, de natuur beleven en gezond eten. Sluiter laat zien dat bij een duurzame leefstijl ‘alles met alles’ samenhangt. En, zo klinkt door bij elk onderdeel van haar verhaal, ‘practice what you preach’.

Meer weten?

• Groene Zorg Festival

• Alja Sluiter

• Vereniging Arts en Leefstijl, Leefstijlroer en Duurzaamheid

• Huisartsen voeren succesvol actie in glazen spreekkamer voor gezonde leefstijl, 20 februari 2025