GGD’en hebben het zwaar door bezuinigingen en 'bestuurlijke weeffout'

Nederland telt 25 GGD’en die als belangrijkste taak hebben: het bestrijden van infectieziekten. Het zijn organisaties die van elkaar verschillen; ze zijn van de  gemeenten in hun werkgebied. De laatste dagen zijn er veel berichten dat hun onderzoekscapaciteit tekortschiet en dat het bron- en contactonderzoek (BCO) in de knel komt. De GGD’en liggen onder vuur.

 

Richard Janssen, bijzonder hoogleraar bestuur en management van zorginstellingen, zegt in Zorgvisie dat de GGD’en niet klaar zijn voor een dergelijke gigantische operatie. Hij is het eens met Laurent de Vries, oud-directeur van GGD Nederland, die eerder verklaarde dat het falen van GGD’en te wijten is aan een bestuurlijke weeffout in de Wet Publieke gezondheid, waardoor de minister van VWS niet rechtstreeks bestuurlijk verantwoordelijk is voor de GGD’en. De hoogleraar noemt de aansturing, financiering en borging te gelaagd. Dat moet eenvoudiger.

 

Janssen stipt nog een probleem aan: de cultuur van de GGD’en en de kwaliteit van het management bepalen de operationele slagkracht. GGD’en zijn ingebed in de ambtelijke wereld van gemeenten. Hun werkgevers zijn de colleges van burgemeester en wethouders. De mensen die bij de GGD’en werken zijn voornamelijk artsen en verpleegkundigen. Toegewijd, volgens Janssen, maar de organisatie is kleinschalig en ze hebben maar beperkte ervaring met infectieziektenbestrijding. Die beperkt zich tot tbc, SOA en aids.

 

Daarnaast lukt het de GGD’en niet om snel mensen te werven en op te leiden. Dat kunnen ze beter aan uitzendbureaus overlaten, stelt Janssen. Of de samenwerking opzoeken met bijvoorbeeld de KLM waar veel medewerkers ontslagen worden.

Daar komt bij dat preventie nooit een sexy onderwerp is geworden en dat de GGD’en een periode van bezuinigingen achter de rug hebben. Janssen noemt het incidentenpolitiek dat ministers en politici ineens van alles van deze organisaties verlangen, maar hen jarenlang hebben uitgeknepen.  Het terugdraaien van de decentralisatie wordt moeilijk, stelt Janssen. Ook hij heeft geen pasklaar antwoord. Een volledige centrale aansturing is ook geen oplossing, kijkend naar de grote problemen bij de Belastingdienst en het Centraal Bureau Rijvaardigheid (CBR). 

 

Ook organisatieadviseur Michiel van der Eng wijst er in de Volkskrant op dat er 365 gemeenten zijn die de GGD’en besturen en verplicht financieren. Er is dus niet een GGD. Hij signaleert dat de aansturing gedurende de coronacrises nu wel vanuit Den Haag gebeurt. Daar hoort landelijke financiering bij, met als voorwaarde van het rijk dat ze hun meerkosten onderbouwen.

 

Volgens Van der Eng speelt het probleem van twee kapiteins op een schip. Ze hebben meer taken dan alleen infectieziektenbestrijding, maar die komen door de uitbraak van corona in het gedrang. De gemeentelijke bestuurders willen dat ze die taken toch blijven uitvoeren, binnen het budget.  Maar, stelt Van der Eng, het gemeentelijk beleid is sluitstuk van het rijksbeleid. Dat geldt ook voor de financiering die via het Gemeentefonds gaat. Bij de decentralisatie van het sociaal domein naar de gemeenten werden zij verantwoordelijk voor de uitvoering maar niet voor het beleid. Er was sprake van een korting van 25 procent op het budget. Structureel meer geld vanuit het rijk naar de gemeenten zit er voorlopig niet in, meent hij.

 

Huisarts Joost Zaat, columnist bij de Volkskrant, twittert over de situatie bij de GGD’en: ‘Het onvermogen ligt vooral bij de bestuurders en ook gemeenteraden die de GGD’en hebben uitgekleed, niet bij de werkers op de vloer’.

 

Links: Zorgvisie ‘Waarom de GGD’en operationele slagkracht missen’, 17 augustus 2020, de Volkskrant ‘Klachten over de GGD? Graag bij de juiste kapitein’, 18 augustus 2020, Medisch Ondernemen, VWS negeerde signaal Rotterdams GGD over probleem contactonderzoek, Reportage over bron- en contactonderzoek: GGD mist slagkracht

 

Foto: Shutterstock