Huisarts Diana Lucassen en de duurzame huisartsenpraktijk: ‘Als iedereen kleine stappen zet, maak je samen een grote sprong’

dinsdag 3 juni 2025

timer 6 min

Huisarts Diana Lucassen - Foto: Claudia Kamergorodski

'We maakten met Serge Calon video’s waarin we als Green Team bij huisartsenpraktijken langsgaan. Die aanpak was vooral leuk in plaats van verplichtend.’ (Foto: Claudia Kamergorodski)

Huisarts Diana Lucassen is praktijkhouder in Medisch Centrum Vinkeveen én een bevlogen pleitbezorger van duurzaamheid in de zorg. Ze ontwikkelde de Quickscan Duurzame Huisartsenpraktijk, die in 2023 door het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) is omarmd. Ze vertelt over haar aanpak, de uitdagingen bij verduurzaming en hoe ze regio’s motiveert om samen kleine, haalbare stappen te zetten. ‘Verbind lokale, regionale en landelijke initiatieven. Alleen dan krijg je écht impact.’

Voor Diana Lucassen is verduurzaming een kwestie van de lange adem en niet iets dat je kunt opleggen. ‘Ik ga nooit roepen met een opgeheven vingertje “Je mag geen vlees eten”, want dan ben ik meteen het hele publiek kwijt. Dat vind ik zelf ook lastig, want ik krijg veel energie van vlees. Ik las over een werkgroep van de WHO die wetenschappelijk onderzocht hoe we moeten eten om met de huidige wereldbevolking in balans te kunnen leven. Hun voorstel kwam neer op: twee dagen per week kip, één à twee dagen vis, één à twee dagen ei en een of twee dagen volledig vegan of vegetarisch. Zo’n dieet zou in theorie in balans zijn met wat de aarde aankan. Toen dacht ik: dat is goed te doen, dat geeft energie, daar kan ik me in vinden. Sindsdien probeer ik me daar zelf op te richten.’

Juist wat betreft leefstijl en eetgedrag maakt Lucassen zich zorgen over wat ze in haar directe omgeving van Medisch Centrum Vinkeveen ziet. ‘De Ronde Venen is een relatief welgestelde gemeente, maar de cijfers uit onderzoek van het RIVM zijn niet best. In ons werkgebied hebben liefst twee derde van de mensen overgewicht tot ernstig overgewicht. En nog zorgwekkender: veel mensen voelen zich eenzaam, somber of angstig. Ongeveer 20 procent zit psychisch niet lekker in zijn vel en een meerderheid van de 18-plussers in onze gemeente voelt zich eenzaam, zo blijkt uit dezelfde RIVM-cijfers. Dat meer dan de helft zich eenzaam voelt, in een welvarende gemeente als De Ronde Venen, is ernstig. Dan denk ik: we hebben hier alles mee, maar toch is het beeld echt zorgelijk.’

U citeert de duurzame chef-kok Anne-Marie Bonneau over imperfect verduurzamen. ‘We hebben geen behoefte aan een handvol mensen die perfect duurzaam leven. We hebben behoefte aan miljoenen mensen die dat imperfect doen.’ Hoe vertaalt zich dat naar de huisartsenpraktijk?
‘Mensen weten vaak niet waar ze moeten beginnen. Als je zegt “Kies twee of drie verbeterpunten die passen bij je praktijk en je team” dan blijft het overzichtelijk. Bijvoorbeeld: schroef een doorstroombegrenzer in je kraan, vervang je lampen door LED, of stap over op groene stroom. Dan zet je per praktijk kleine stappen en heb je samen een groot effect.’

Hoe kwam u op het idee voor de Quickscan Duurzame Huisartsenpraktijk?
‘Ik wilde huisartsen op een ontzorgende manier helpen. In plaats van uitgebreide plannen, bedacht ik de Quickscan als menukaart met 26 verbeterpunten. Je vinkt aan wat je al doet, kiest drie nieuwe punten en binnen een uur heb je een verbeterplan. Het Nederlands Huisartsen Genootschap heeft het omarmd en het staat sinds 2023 op hun website als officieel hulpmiddel. Praktijken kiezen om te beginnen drie punten uit om te verbeteren, zonder langdurige rapportages of ingewikkelde processen. Het idee was: huisartsen ontzorgen. Ze hebben het al druk genoeg.’

Hoe werkt het in de praktijk?
‘In de regio van RegiozorgNu hebben we een Green Team opgezet en als team dertig praktijken begeleid. Ze kozen drie verbeterpunten, voerden die uit en kregen een kleine vergoeding van Zilveren Kruis. Het mooie is dat het nauwelijks tijd kost. Je hoeft achteraf ook geen ellenlange verslagen te maken. Je maakt om de vergoeding van de zorgverzekeraar te krijgen drie foto’s van het resultaat. En het werkt: van ledverlichting tot minder aerosolen voor COPD-patiënten. De meeste maatregelen blijken voor een praktijk goed te doen. Alleen overstappen naar een duurzame bank blijkt lastig omdat dat een grote administratieve klus is. Misschien kun je dat als enige punt voor een jaar kiezen.’

Hoe krijgt u een hele regio mee?
‘We hadden geld voor voorlichting. We hebben drie nascholingen gegeven, met gasten zoals Diederik Gommers (actief bij de Groene IC). Dat trok volle zalen. Daarbij merk je ook dat huisartsen zich echt intens zorgen maken over het klimaat en de schade die dat oplevert voor de gezondheid. Dat merk je overal. Daarbij vraag ik eerst: ‘Wie van jullie maakt zich zorgen over klimaat en gezondheid?’ Bijna iedereen steekt zijn hand op. Vervolgens: ‘Wie denkt dat hij er iets aan kan doen?’ Daar zie je aarzeling. Mijn boodschap is dan: samen kleine stappen zetten werkt wel.’

‘Daarnaast hadden we geld om dertig praktijken te begeleiden. Wie het eerst komt, die het eerst maalt. We hebben al die praktijken begeleid en dat hebben we net afgerond. Ik wilde dit zo ontzorgend mogelijk aanbieden, praktijken formuleerden drie verbeterpunten en gingen aan de slag. Daarna maakten ze drie foto's van het resultaat maken en het was klaar. Dat is bij de praktijken met een hele vrolijke, leuke energie gebeurd.’

‘We wilden een vrolijke aftrap van de campagne. We hadden veel lol met het team, en hebben ook milieuactivist Serge Calon erbij gehaald, bekend van 52 weken duurzaam. Hij is een creatieve geest en noemt zichzelf ‘milieupositivist’. Serge had een weekkalender bedacht met duurzame tips en wij vroegen hem: hoe kunnen we dit nóg leuker maken?’

‘Samen maakten we vier video’s voor NUGroen, waarin we als Green Team bij vier huisartsenpraktijken langsgaan. In elk seizoen zie je wat die praktijk doet om te verduurzamen, als ‘gluren bij de buren’. Serge filmde en interviewde en wij als team ook. We vroegen: wat heb jij gedaan, kun je voorbeelden geven? En dat lieten ze dan zien, in een vrolijke sfeer. Zo werd de aanpak vooral leuk in plaats van verplichtend. Ook sturen we maandtips zoals: ‘Zet de verwarming lager in ongebruikte ruimtes.’’

Hoe ziet u de landelijke ontwikkelingen?
‘In naburige regio’s hebben ze iets andere methoden, zoals Huisartsen Utrecht Stad met toolkits en de huisartsen van RHOGO Hilversum met de milieubarometer. Met de Quickscan hebben we voor eenvoud gekozen: weinig investering, veel rendement. De NHG-ondersteuning helpt enorm. Dat het werkt, zo blijkt uit de landelijke belangstelling. Tijdens de InEen-dagen gaven directies en bestuurders van zorggroepen in twee volle zalen gehoor aan de oproep om met verduurzaming aan de slag te gaan. Inmiddels zijn ook andere regio’s gestart, zoals Amsterdam, Eindhoven, Zeist en delen van Limburg en Noord-Holland.’

Wat zijn uw tips voor huisartsen, verzekeraars en bestuurders?
‘Begin in de huisartsenpraktijk klein. Kies drie punten, betrek je team en vier ook de successen. En onthoud: imperfect verduurzamen is beter dan niets doen. Op regioniveau doe je dit er niet even bij. Je hebt een programmaleider nodig en een regionaal Green Team om echt verschil te maken. Sinds er in onze regio een programmamanager is aangesteld, hebben we de voortgang aanzienlijk versneld. Daarvoor is wel structurele financiering nodig van bijvoorbeeld zorgverzekeraars. Verduurzaming is dus geen project, maar een continu proces. En: verbind lokale, regionale en landelijke initiatieven. Alleen dan krijg je écht impact.’