Fysio Gideon de Haan: ‘Fysiotherapie moet bescheidenheid van zich afschudden’

Midden in de coronacrisis schreef fysiotherapeut Gideon de Haan blogs bij MedischOndernemen over zijn belevenissen als behandelaar tijdens de lockdowns. Zo schreef hij over beeldbellen als manier om patiënten te begeleiden. Sinds corona raakte de online begeleiding weer op de achtergrond en vinden de consulten vooral weer live plaats. 'Welke kansen zijn er nu in de fysiotherapie?' is het thema van nieuwe blogs van Gideon de Haan.

Gideon de Haan (62) werkt bij Stadshart Fysio- en Manuele Therapie Den Helder en runt daarnaast samen met zijn vrouw Marina van der Wal een praktijk voor coaching, mediation en therapie. ‘Als psychosomatisch fysiotherapeut zie ik vooral mensen met psychosociale problematiek, in een grote groepspraktijk met zestien man. Ik werk meestal specialistisch: mensen met psychosociale problematiek hebben vaak pijn in hun lijf waar geen duidelijke lichamelijke oorzaak voor is. Eén dag per week geef ik relatie- en gezinstherapie in onze eigen praktijk. Wat we daar veel zien, zijn bijvoorbeeld kinderen met gedragsproblemen.’

Werk, stress en conflicten

Na zijn studie fysiotherapie studeerde De Haan bewegingswetenschappen aan de Amsterdamse VU. Binnen die studie focuste hij zich op bewegen en revalidatiepsychologie. ‘Beide richtingen lopen als rode draad door mijn werk. Aan de revalidatiepsychologie heb ik mijn liefde voor de psychologie overgehouden. Een belangrijk thema daarbij is stress. Daarover heb ik veel advies gegeven in organisaties om fysieke klachten te voorkomen. Ik kwam er achter dat spanning en stress op het werk een veel grotere rol spelen bij klachten dan ergonomische inrichting.’
‘Je kunt kijken of goed mensen achter de computer zitten, maar meestal zitten ze er verkrampt achter als ze gestrest zijn. Het is dan niet zozeer omdat de computer zo laag staat.’ Toen hij merkte dat mensen op hun werk vaak te maken hebben met conflicten, volgde De Haan nog een masteropleiding tot mediator. ‘Ik kwam zo vaak conflicten tegen dat ik me daar in wilde verdiepen. Bemiddelen vind ik gewoon heel boeiend. Die conflicten zitten vaak wel in de weg als mensen oplossingen voor spanningen zoeken.’ 

In beeld blijven

De Haan was in zijn loopbaan vestigingsmanager van verschillende praktijken. ‘Daarbij regelde ik de marketing, personeelszaken, multidisciplinair overleggen en de werving van patiënten. Dat betekent werken aan het relatiebeheer met alle verwijzers. Dat klinkt groot, maar is normaal als je een praktijk wilt runnen: zorgen dat je als praktijk in beeld blijft. Relaties onderhouden met bijvoorbeeld huisartsen, samen lezingen en bijeenkomsten organiseren vind ik erg belangrijk. Contact met andere zorgverleners is ook hard nodig om ervoor te zorgen dat mensen het vak fysiotherapie serieus nemen en beter leren kennen.’

Wat is het belang van schrijven over je werk? 
‘Het beeld over de fysiotherapeut in de maatschappij is nog eenzijdig. Veel mensen hebben in het verleden de fysio leren kennen als een veredelde masseur, maar het vak is inmiddels veel verder. Vaak bestaat er een mismatch tussen wat mensen van je verwachten als ze binnenkomen en wat je uiteindelijk met ze doet. We kunnen zorgen dat mensen beter voorbereid zijn als ze bij je komen. Zo doen we tegenwoordig veel meer aan preventie en leefstijladvies, om ervoor te zorgen dat de klachten niet erger of zelfs voorkomen worden. Daarmee zorgen we ook dat minder mensen in de tweede lijn terechtkomen.’

‘We kunnen bijvoorbeeld overgewicht nog beter aanpakken door een combinatie van therapie met trainen en leefstijladvies. Door mijn systeemkennis van gezinnen weet ik dat als je kinderen met overgewicht een kans wil geven, je hun ouders mee moet nemen. Kinderartsen zitten vaak heel erg omhoog met deze problematiek en hebben behoefte aan goede verwijsadressen voor kinderen met overgewicht. Kinderen zijn dus ook een belangrijke doelgroep.’

Welke doelgroepen zie je verder voor fysiotherapie?
‘Ik kwam er al heel vroeg achter dat mensen ziek kunnen worden van werk en dan niet alleen aan de mentale kant maar ook fysiek. De aandacht voor lichamelijke klachten op het werk was toen ik begon nog beperkt. Ergonomen gingen daarover al met werkgevers in overleg. Als je bijvoorbeeld twintig patiënten ziet met dezelfde klachten en hetzelfde werk, dan is het interessanter om op de werkvloer te gaan kijken, dan al die mensen apart te behandelen. Daar is de bedrijfsfysiotherapie uit voortgekomen. Daar liggen nog steeds kansen voor fysiotherapie, vaak in samenwerking met de bedrijfsfysiotherapie.’

Samenwerken en afstemmen tussen beroepsgroepen is ook belangrijk bij nieuw beleid als het Integraal Zorgakkoord. Fysio’s zeggen vaak dat ze daar geen tijd voor hebben, want dat wordt niet vergoed. Hoe zie jij dat?
‘Een deel van de samenwerking doe je vanuit je vak, daar moet je naast je zittingen vanuit je tarief ruimte voor maken. Telkens als jij naar de huisarts een briefje stuurt, dat je zijn of haar patiënt hebt ontvangen en vertelt wat je gaat doen, weet de huisarts ook weer dat je bestaat. Dat is een goede basis om waardering voor elkaar te krijgen en ook te weten wat je wat je over en weer doet.’

‘Door de directe toegankelijkheid van de fysiotherapie mogen mensen zich ook rechtstreeks bij ons melden. Dat doen nog niet zo veel mensen en daardoor blijft een goede samenwerking met de huisarts van belang. Ik werk nu in twee praktijken die allebei ook huisartsen in hun centrum hebben. Dat maakt de mogelijkheid om even bij elkaar binnen te lopen veel groter. De directe toegankelijkheid van onze praktijk neemt daardoor toe. Bij klachten aan het bewegingsapparaat verwijzen assistenten tegenwoordig ook eerst naar de fysiotherapie. Voor patiënten is dat nog enorm omdenken. We doen dan de eerste intake en verwijzen bij twijfel toch weer terug naar de huisarts. Die directe toegang maakt het vak veel leuker.’

Je was in het verleden een van de initiatiefnemers van De Helderse Lijn, een netwerk van eerstelijns zorgprofessionals dat tot 2020 bestond. Zie je verdergaande samenwerking nog altijd als belangrijk en kansrijk?
‘Door in lokale en regionale netwerken actief te zijn, kun je een serieuze gesprekspartner worden voor andere belangrijke stakeholders in het proces, zoals verzekeraars en gemeenten. De meeste fysiotherapeuten werken in particuliere praktijken of in grote zorginstellingen. Die laatste groep heeft het makkelijker om in overleggen mee te doen, aangezien ze toch wel worden betaald. Voor particuliere praktijken ligt het vaak een stuk ingewikkelder om daar tijd voor vrij te maken.’

‘Zelf denk ik dat we dat kunnen doen door ons te verenigen. Ik geloof heel erg in het belang van een beroepsvereniging als het KNGF. Door de jaren heen heeft het KNGF steeds betere voorzitters gekregen, die veel beter in staat waren te lobbyen en aan de goede onderhandelingstafel te komen. Hierdoor wordt het vak meer serieus genomen en krijgt het ondernemerschap meer kans.’

Welke ruimte zie je voor ondernemerschap? Fysiotherapeuten lijken steeds over geld te klagen.
‘Als praktijkhouder word je in de ondernemersrol gedrukt, maar je krijgt niet de vrijheid om te ondernemen. De verzekeraar bepaalt je tarief, maar dat loopt zo achter dat je eigenlijk niet marktconform kunt werken. Je mag niet afwijken en niet boven het marktmaximum uitkomen, anders krijg je de consulten niet vergoed. Zo zijn er veel reguleringen qua volume en prijs. In die zin heb je niet echt de vrijheid van ondernemen terwijl je wel als ondernemer behandeld wordt. En dat geeft heel veel frictie in de groepsgroep.’

‘Dat heeft volgens mij ook te maken met maatschappelijke waardering voor het vak fysiotherapie. Therapeuten kunnen bij hun patiënten niet genoeg duidelijk maken hoe belangrijk ze zijn. Veel beroepsgenoten vinden het nogal vies als je aan je patiënten vertelt hoe goed je bent en wat je eigenlijk waard bent. Als mensen naar een advocaat gaan, dan vinden ze het heel normaal dat je daar € 180 per uur betaalt.’

Zijn fysiotherapeuten te bescheiden over wat ze kunnen?
‘Ja, het is van belang om die bescheidenheid naar de patiënten, zorgverzekeraars en overheid toe van je af te schudden. Laat zien wat je kunt en zorg dat je daarin ook serieus genomen wordt. Op een bepaald moment kwamen er steeds meer academisch geschoolde fysiotherapeuten. Ze hadden vaak eerst het hbo gedaan waren daarna doorgestroomd naar academische studies. Ze gingen daar veel onderzoek doen. Veel van die onderzoeken moesten aantonen dat therapie niet werkt. Ik dacht altijd: “Waarom gaan ze op zoek naar de niet-werkzaamheid van fysiotherapie, en niet naar de werkzaamheid?” Die beweging is gelukkig gekenterd: steeds meer onderzoek toont aan dat fysiotherapie juist wel werkt. Fysiotherapie bij artrose leidt bijvoorbeeld echt tot minder arbeidsuitval, minder invaliditeit en minder operaties, zo blijkt.’

Over welke onderwerpen wil je je licht nog meer laten schijnen? 
‘Ik zoek naar manieren waarop we patiënten nog beter kunnen bereiken. Dat betekent dat je bereid moet zijn om jezelf beter te profileren. Ik vind ook dat we nog wel wat klantvriendelijker kunnen worden, bijvoorbeeld in de openingstijden en door betere online bereikbaarheid. Als iemand op z'n werk zit en hij kan daar niet weg, maar hij wil toch advies over zijn pijnklachten, dan moet hij gewoon kunnen beeldbellen en op z'n werk instructie krijgen. Ik denk dat daar kansen liggen, als je dat op een goede manier vorm kunt geven. Dat moet je als beroepsgroep doen. Ik bied het regelmatig aan als iemand mij bijvoorbeeld opbelt en zegt: ik kan niet, ik heb geen oppas. Dan zeg ik: dan doen we het toch online?’

‘Het lijkt me ook van belang om aan te sluiten bij de andere beroepsgroepen die MedischOndernemen aan het woord laat. Laat een huisarts en een fysiotherapeut eens bespreken wat ze van elkaar kunnen leren of samen kunnen doen, of een tandarts en een fysiotherapeut. Dat is boeiend voor de patiëntenzorg, maar ook bij de inrichting van praktijken. Bij elkaar in de keuken bekijken wat je met allemaal doet, lijkt me leerzaam. Ik denk dat de muren tussen de verschillende disciplines dan ook minder hoog worden. Wellicht brengt dat de zorg verder en bedienen we de patiënt dan nog beter.’

Meer lezen:

• Gideon de Haan (LinkedIn-profiel)

• Corona-blogs van Gideon de Haan bij MedischOndernemen

• Stadshart Fysio- en Manuele Therapie Den Helder

• Gideon de Haan Coaching & Mediation

• De Helderse Lijn, een netwerk van eerstelijns zorgprofessionals