Architect Lex van Waarden over duurzaamheid: ‘Ga aan de slag met quick wins zoals goed isoleren’

Lex van Waarden ontwerpt huisartsenpraktijken en gezondheidscentra en adviseert bij de bouw en verbouw. Hij werkte voorheen als coördinator Bouwadvies bij de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV).  Uit onderzoek naar verduurzaming in de eerste lijn, in opdracht van VWS uitgevoerd door de Rebel Group, blijkt dat er meer kan dan nu gebeurt. Praktijkhouders missen overzicht en zeggen dat ze onvoldoende tijd hebben om zich in het onderwerp te verdiepen.

 

Lex van Waarden: ‘Er is nog een wereld te winnen, zeker richting de toekomst, zo kun je het ook formuleren. Ik zie dat praktijkhouders behoefte hebben aan goede informatie over het verduurzamen van hun praktijk. Ze vragen zich af waar ze moeten beginnen als ze willen verduurzamen. Praktijkhouders hebben het druk en er zit natuurlijk een grens aan wat ze kunnen besteden aan duurzame oplossingen. Ze hebben een stimulans nodig. Ik zie het als een taak van de bouw- en advieswereld om ervaring op te doen met duurzaam bouwen en deze ervaringen samen met de goede voorbeelden te delen. Die zijn er zeker, ook in de zorg zijn mooie voorbeelden te vinden van duurzame praktijken.'

De eisen bij nieuwbouw worden steeds strenger, er moet energiezuinig worden gebouwd. Maar ook bij bestaande bouw zijn er genoeg mogelijkheden om te verduurzamen en energie te besparen, stelt Van Waarden. ‘Kijk naar de zogeheten quick wins. De eerste stap is goed isoleren, dat is relatief betaalbaar, het levert comfort op, je hebt minder last van pieken in temperatuur, zoals te koud of te warm, en je hebt minder warmteverlies. Je stookt minder gas, je brengt het energiegebruik terug. Deze investering verdien je in een paar jaar terug. Ook bewust gebruik van de verlichting, apparatuur en verwarming niet onnodig aan laten staan, kan tot wel 5% reductie opleveren.'

Uit zijn tijd bij de LHV als coördinator Bouwadvies weet Van Waarden dat de behoefte aan goede informatie bij huisartsen groot is. ‘Elk jaar kloppen tussen de honderd à tweehonderd huisartsenpraktijken aan bij de LHV voor advies bij hun (ver)bouwplannen. Vijftien jaar geleden maakte de LHV al informatiebladen over duurzaam bouwen. Daar ligt volgens mij een taak én een kans voor de brancheorganisaties als LHV en InEen. Zorg voor duidelijke informatie die goed te vinden is. Zet goede praktijkvoorbeelden in de spotlights, dat stimuleert en inspireert.'

 

Van Waarden vertelt dat hij bij de LHV erop aangedrongen heeft om aan te sluiten bij de Green Deal Duurzame Zorg , waarin afspraken zijn gemaakt om de zorg duurzamer te maken. Het streven is het terugdringen van de CO2-emissie, werken aan een gezonde leefomgeving en een circulaire praktijkvoering. Samen met 132 andere partijen ondertekende de LHV de Green Deal. Ook Van Waarden ondertekende de Green Deal toen hij in 2019 als zelfstandig adviseur startte.

Goede adviseurs kunnen praktijkhouders helpen bij het zoeken naar mogelijkheden om te verduurzamen en bij het maken van verstandige keuzen. De keuze voor nieuwbouw of verduurzaming van een bestaand pand, maakt verschil. ‘Uit mijn tijd bij de LHV weet ik dat alle vijfduizend huisartsenpraktijken anders zijn. De huisvestingskosten variëren enorm. Grote investeringen doe je natuurlijk voor een langere periode en op 'natuurlijke' momenten. Bijvoorbeeld bij een verhuizing of uitbreiding van de praktijk wanneer de praktijk uit het jasje groeit. Dat zijn dé momenten om ook te investeren in duurzaamheid.’

Als goed voorbeeld noemt Van Waarden een jonge huisarts in Den Helder die binnenkort een nieuwe praktijk opent in een deel van een school. ‘Ze heeft na de aankoop er bewust voor gekozen om geen gasaansluiting meer aan te vragen voor een aardgasvrij pand, maar hoe ga je het pand dan verwarmen en koelen? De keuze viel op een luchtwarmtepomp. Dat vind ik heel stoer, want dat kost veel geld. Deze investering heb je er pas na een jaar of vijftien uit.'

 

'De huisarts heeft hiervoor een extra duurzaamheidslening afgesloten. Banken bieden deze mogelijkheid tegenwoordig. Zonnepanelen op het dak zorgen voor de benodigde elektriciteit. Die investering verdient zicht binnen vijf jaar uit. Ze kan dit doen omdat ze nog jong is en weet dat ze nog lang praktijkhouder blijft, en dus nog lang kan genieten van een comfortabele praktijk met lage energielasten.’

Door de coronauitbraak heeft een aantal praktijkhouders zijn plannen om te verduurzamen op een laag pitje gezet. Inmiddels ziet Van Waarden dat er weer plannen worden gemaakt. ‘Duurzaamheid betreft de lange termijn. Het gaat om investeringen waar je jarenlang profijt van hebt. Daarbij geldt: goedkoop is duurkoop. Je kunt het best investeren in duurzame installaties om te verwarmen en duurzaam energie op te wekken. Dat kun je prima terugverdienen.’

 

Van Waarden realiseert zich uiteraard dat praktijkhouders in de eerste lijn een huishoudboekje hebben en niet oneindig in duurzaamheid kunnen investeren. ‘Kijk daarom goed naar het effect van de investering op de lange termijn. En zorg voor de juiste expertise, ook op het gebied van financiering en subsidiemogelijkheden. Er zijn behoorlijk wat partijen met verstand van zaken.’

‘De twee belangrijkste pijlers in mijn advieswerk zijn identiteit en duurzaamheid. Bouw geen dertien in een dozijn, de praktijk moet bij jou passen. Wat duurzaamheid betreft vind ik dat de bal ook bij zorgverleners zelf ligt. Wees kritisch en nieuwsgierig. Vraag wat kan, wat er mogelijk is op het vlak van energiebesparing en duurzaam opwekken van energie. Ik zie gelukkig meer bewustwording bij de energietransitie.’

 

Voor Van Waarden is oog hebben voor het milieu vanzelfsprekend. Op zijn site vertelt hij wat hij zelf doet, zoals reizen als het even kan per trein en OV-fiets, of per deelauto, digitale correspondentie en facturen, groen bankieren, recyclebaar papier met FSC-keurmerk en zonnepanelen op het dak. ‘Een beter milieu begint bij jezelf.’

---

Tijdens de Dag van de Praktijkhouder 'Duurzaamheid in de eerste lijn' - online op 17 november - verzorgt Lex van Waarden samen met collega-architect Jeroen de Wilt (BuiltbyDeWildt) een parallelsessie.  Zie de Dag van de Praktijkhouder  >>

• Green Deal Duurzame Zorg
• ‘Duurzame tandarts’ Edwin Wiersema: ‘Duurzaamheid is voor ons wel vanzelfsprekend’
• Jeroen de Wildt (BuiltybyDeWildt): 'Bij een gezondheidscentrum krijg je nooit nul op de meter'
• Adriaan van Engelen (MPZ): ‘Duurzaamheid staat binnen vijf jaar op de rit’
• Tandarts Angelica Setiaman over duurzaamheid: ‘We gaan naar de scholen en zorgen zo voor minder patiëntverplaatsingen’
• Manon van Leeuwen (Green Deal Zorg): ‘Huisartsen weten niet waar ze met duurzaamheid moeten beginnen’