Lex van Waarden over 'de duurzame praktijk’: ‘Nieuwbouw is dé kans om impact te maken met duurzaamheid’

woensdag 17 mei 2023

timer 4 min

Lex van Waarden: 'De vergoedingen voor nieuwbouw en duurzame verbouw moeten omhoog.’

Lex van Waarden werkt als architect vooral voor cliënten in de huisartsenzorg en eerste lijn. Hij signaleert dat de eisen die landelijke en lokale overheden stellen rond duurzaamheid bij nieuwbouw nogal variëren, terwijl de bouwkosten sterk gestegen zijn. Bij elkaar veroorzaakt dat vertraging van de uitvoering. ‘Gezien de klimaatdoelen en energiecrisis is er nu juist een versnelling nodig.’

Als architect begeleidt Van Waarden projecten vaak van begin tot eind. Zo is hij betrokken bij het programma van eisen, de verschillende ontwerpfases en zo nodig bij de uitvoering. Hij constateert dat veel nieuwbouwprojecten in de eerste lijn op dit moment vertraging oplopen. ‘Landelijk is de eis dat je energiezuinig moet bouwen. Daar komen vanuit de gemeenten nog verschillende eisen bij rond circulair bouwen en klimaatadaptatie, bijvoorbeeld de eis om groene daken toe te passen, voor het vasthouden van water en het vergroten van biodiversiteit.’

Juist nieuwbouw biedt een uitgelezen kans om impact te maken door duurzaam bouwen, stelt Van Waarden. ‘Duurzaamheid gaat natuurlijk verder dan bouwen. Een praktijk moet ook duurzaam gerund worden, bijvoorbeeld bij het voorschrijven van medicijnen, het beperken van afval, energiegebruik en iets als de visites op de fiets rijden. Bij elkaar kun je dan flinke stappen maken en dat zie je ook in de nieuwe Green Deal 3.0 terug.’

‘Het knelpunt bouwkosten’

Het grote knelpunt zijn op dit moment de bouwkosten, signaleert Van Waarden. ‘Bij duurzaam bouwen doe je extra investeringen die op langere termijn geld besparen. Dat vergt vaak hogere investeringen aan het begin. Op dit moment is het heel lastig om dat bij nieuwbouw van praktijken rond te krijgen. Door hoge bouwkosten is de financiering vaak een probleem. Gevolg is uitstel van nieuwbouw, praktijken blijven zitten waar ze zitten. Als je om die reden voorlopig nog in een bestaande praktijk blijft, ga je niet zo snel in verduurzaming investeren.’ Toch is de verduurzaming van bestaande bouw ook heel zinnig, constateert Van Waarden. ‘Als je ergens langer je praktijk aanhoudt, loont verduurzaming wel degelijk. De eerste voor de hand liggende maatregel is het pand isoleren, net als thuis. Zorgen dat je minder hoeft te stoken en minder verbruikt. Dat verdien je heel snel terug in een paar jaar.’

‘Extra tijd en energie’

Zelf heeft Van Waarden ook last van de vertraging bij nieuwbouw, vertelt hij. ‘Ja, zeker. Het vergt van iedereen, van de huisartsen, van mij, andere ontwikkelaars en aannemers, heel veel extra tijd en energie. Het betekent dat je weer over de begroting moet praten: “Kan het hier wat slimmer of kan dat nog wat scherper qua prijs?” Dat kost van iedereen heel veel energie en tijd.’ Fasering van nieuwbouwprojecten is vaak lastig. ‘Als je al een praktijk hebt, kun je natuurlijk in fases verduurzamen, bij nieuwbouw is dat lastiger. Bovendien is het toch echt verstandiger om meteen die investering voor een warmtepomp te doen. Als je dat later doet, dan betaal je het dubbele.’

‘Juist versnelling nodig’

Van Waarden vindt dan ook dat de vergoedingen voor huisvesting van praktijken omhoog moeten. ‘De tarieven voor huisvesting zijn volstrekt onvoldoende en zijn niet afgestemd op wat het kost om een praktijk neer te zetten. Gezien de klimaatdoelen en energiecrisis is nu juist een versnelling nodig. We hebben genoeg inspirerende voorbeelden en praktijkhouders die voorlopers zijn, maar door die hoge bouwprijzen zie je wel dat verduurzaming stagneert. Dat kunnen we niet gebruiken, maar het is wel de realiteit op dit moment.’

Artist impression van een toekomstig gezondheidscentrum Strijbosch in het Brabantse Handel (Beeld: Lex van Waarden / BbdW) — *Artist impression van gezondheidscentrum Strijbosch, dat dit najaar wordt gebouwd in het Brabantse Handel (Beeld: Lex van Waarden / BbdW)*

‘Houtskeletbouw biedt veel voordelen’

Zijn er ook technische oplossingen die minder kosten zoals houtskeletbouw? Van Waarden: ‘Wat je ziet is dat er steeds meer gebouwd wordt met hout, zowel bij de constructie als bij de gevels. Aan bouwen met hout zitten allerlei voordelen: het houdt CO2 vast, is lichter, dus je fundering hoeft ook minder zwaar. Je kunt de delen al in de fabriek voorbereiden en daarna snel opbouwen. Het bouwen met beton, vervoer van materialen, sloop van bestaande bouw, kost veel meer en heeft bovendien heel veel CO2-impact.’ Veel aannemers bouwen nog steeds het liefst op de manier zoals ze gewend zijn met kalkzandsteenblokken en beton. Als je nu tegen een aannemer zegt: “Bouw maar met hout” is het dus niet meteen automatisch goedkoper. Maar bouwen in hout maakt een enorme ontwikkeling door.’ (Lees hierover: Houtskeletbouw in de eerste lijn: goede stap in de verduurzaming.)

‘Aanvullende eisen gemeente’

Van Waarden zal tijdens het webinar ingaan op een gezondheidscentrum dat in houtskeletbouw wordt gerealiseerd. ‘Ook dat is een enorme puzzel om het financieel rond te krijgen, maar de Omgevingsvergunning is inmiddels aangevraagd. De gemeente stelde onder meer de eis dat het hemelwater niet direct op het riool wordt geloosd, maar moet infiltreren op het terrein. Het gebouw wordt voorzien van zonnepanelen en warmtepomp, zodat je dan voorziet in je eigen energie en je dat je gasloos verwarmt en koelt.’

‘Lange adem gevraagd’

Een duurzame praktijk opzetten vraagt kortom doorzettingsvermogen en een lange adem, concludeert Van Waarden. ‘Tegelijkertijd zie je dat de meeste projecten waar ik aan werk, wel lukken. Wat je ook ziet is dat veel projecten langer duren dan gedacht. Vroeger riep ik altijd: van het moment dat je besluit te bouwen tot de bouw begint, ben je minimaal een jaar bezig. Dat is inmiddels twee jaar geworden en dan ben je vaak nog één tot anderhalf jaar aan het bouwen. Dus voordat je in je nieuwe praktijk werkt, ben je drie tot vier jaar verder.’