Arjen van Zon (WVF): ‘De malaise in de fysiotherapie heeft een politieke oorzaak’

donderdag 17 juli 2025

timer 6 min

Arjen van Zon: ‘De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving heeft laten zien dat 90% van de zorgvraag wordt opgelost in de eerste lijn tegen 4% van de kosten.' (Eigen foto)

Arjen van Zon, voorzitter van de Werkgevers Vereniging Fysiotherapie (WVF), reageert op de berichten over de grote uitstroom uit de fysiotherapie. Hij signaleert dat fysiotherapeuten in de rol van ondernemer worden gedrukt, maar daarvoor nauwelijks ruimte krijgen. ‘De meeste fysiotherapeuten zijn vooral zorgprofessionals, geen ondernemers.’

Arjen van Zon werkt als maat bij Mijn Fysio en Adviespunt in Den Haag Moerwijk. Eerder was hij een van de initiatiefnemers van het samenwerkingsverband FysioGroep Haaglanden en was acht jaar actief in het bestuur van de KNGF. In maart 2024 volgde hij Daan Spanjersberg bij de WVF op.

‘De marktwerking in het zorgstelsel begint zijn tol te eisen’, stelt Van Zon. ’Fysiotherapeuten klagen daar al jarenlang over, net als huisartsen. De signalen daarover zijn niet nieuw, maar zijn al vijftien jaar oud. Destijds wilde het pensioenfonds een ‘Pensioen Plus’-regeling invoeren, zodat fysiotherapeuten op termijn een normaal pensioen krijgen. Alleen kwam daartegen veel weerstand, vooral van jonge werknemers. Zij zouden die premie uit hun salaris moeten betalen en dat konden ze niet.’

Jaarlijks verlaten zo’n 3000 fysiotherapeuten het werkveld, zo blijkt uit onderzoek van de Fysiovakbond FDV. Wat merken de werkgevers van de stemming in de fysiotherapie?
‘We zien dat de arbeidsvoorwaarden gewoon niet goed zijn. Dat blijkt ook heel duidelijk uit het onderzoek van de Fysiovakbond. We hebben als werkgeversvereniging goede contacten met de Fysiovakbond: we overleggen regelmatig, zijn betrokken bij elkaars plannen en gaan gelijkwaardig met elkaar om. Ook wij als werkgevers wíllen investeren in goede arbeidsvoorwaarden, alleen de omstandigheden moeten dat wel mogelijk maken. Die randvoorwaarden ontbreken. Dat zie je terug nu veel fysiotherapeuten dit vak verlaten.’

Zijn salaris en arbeidsvoorwaarden de hoofdreden dat zo veel jonge fysio’s vertrekken?
‘Niet alleen jongeren. Ook fysiotherapeuten van rond de 40, 50 kijken om zich heen. Ze solliciteren naar andere functies, bijvoorbeeld in de arbodienstverlening. Ik kreeg zelf ook een keer een aanbod van een arbodienst, waarbij ze kennelijk niet doorhadden dat ik de voorzitter van de werkgeversvereniging ben. Maar het geeft wel aan: ze zien kansen bij fysiotherapeuten. Ze weten dat er iets wringt in de eerstelijnszorg en dat moet anders.

‘De NZa kwam recent met een tussenrapportage, waarbij de conclusie is dat er nu nog geen wachtlijsten zijn. Tegelijkertijd zien we een afname in het aantal studenten in het hbo-onderwijs. Wat opvalt is dat de NZa-rapportage wel begint met zes disclaimers, slagen om de arm. Zo’n rapport vormt dan de basis voor een Kamerdebat. Daarbij vraag ik me af: hoe geschikt is zo'n voorlopige analyse als debatstuk? Eind dit jaar komt de definitieve versie. In deze sector — het KNGF, de Fysiovakbond en wij als WVF — hebben wij betere en completere data, die moeten leiden tot andere inzichten.’

De tarieven in de eerste lijn blijven laag, omdat verzekeraars de prijsindex al twintig jaar niet hebben toegepast. Hoe kan het dan dat de salarissen in de tweede lijn wél volgens de cao zijn geregeld?
‘Vanuit het KNGF-bestuur waarin ik tot 2022 zitting had, hebben we dat al vaker aangekaart. De reactie van de NZa was: ‘Jullie vallen voor 70% onder de aanvullende verzekering, en voor 30% onder de basisverzekering.’ We worden dus gezien als een private sector, waarbij de marktwerking geldt. De patiënt beslist immers zelf of hij of zij wel of niet fysiotherapie in de aanvullende verzekering neemt.’

‘Veel fysiotherapeuten zijn intussen afhankelijk van contracten met zorgverzekeraars. Een groeiende groep begint contractvrij te werken — volledig of gedeeltelijk — vanwege het niet meestijgen van de tarieven met de consumentenprijsindex. Als je al twintig jaar fysiotherapeut bent, heb je je hypotheek en lasten gebaseerd op een bepaald inkomen, maar dat inkomen stijgt nauwelijks mee. Dan wordt het lastig. Mogelijk ontstaan er binnenkort wachtlijsten omdat zo veel fysiotherapeuten stoppen. Zorgverleners met wachtlijsten kunnen dan besluiten minder contracten af te sluiten en hun eigen tarieven te hanteren. Dat blijken de overheid en de zorgverzekeraars juist te willen voorkomen.’

Twee jaar geleden was de cao voor de fysiotherapie grotendeels afgerond. Toch heeft de WVF die uiteindelijk niet voorgelegd aan de leden. Hoe kwam dat?
‘We hebben de cao destijds nauwkeurig doorgerekend. Daaruit bleek dat hij in de praktijk tot problemen zou leiden bij veel werkgevers vanwege de slechte secundaire arbeidsvoorwaarden. Fysiotherapeuten zijn zorgprofessionals, geen ondernemers. Ze kiezen niet bewust voor ondernemerschap zoals een kapper of bakker dat doet. Ze willen hun vak uitoefenen en mensen behandelen. Door de omstandigheden zijn ze ondernemer geworden.’

‘Een deel redt zich prima, maar anderen lopen vast op randzaken als salarissen, personeel en regeldruk. Nieuwe regels zijn vaak bedoeld voor fraudepreventie, zoals de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza) en de Jaarverantwoording Zorg, maar die zijn totaal niet praktisch. Een paar jaar geleden kregen we ook het verzoek om ‘klimaatneutraal’ te werken. Dan denk ik: waar slaat dat op? We hebben geen verbrandingsovens in onze praktijk, we zijn maar eerstelijnszorgverleners.’

Een gevolg van de Zorgverzekeringswet is de marktwerking. Waarom bent u als WVF daar juist kritisch op?
‘Toen de marktwerking werd ingevoerd, had men dat na een paar jaar moeten evalueren. Dat is nooit gebeurd. Er kwam nooit een degelijk rapport waarin staat: dit is er afgesproken, dit is er uitgekomen. Ik herinner me dat een praktijk in Rijswijk destijds voorstelde om 10 cent onder het tarief van de zorgverzekeraar te gaan zitten. Je zou denken dat die verzekeraar blij is, maar het werd geweigerd. Marktwerking klinkt op macroniveau mooi, maar op meso- of microniveau werkt het niet.’

‘Ik vind vooral dat er geen gelijk speelveld is. Een soort trias politica — de scheiding der machten — ontbreekt volledig in de zorg. Eén partij, namelijk de zorgverzekeraars, bepaalt zowel de kwaliteit als de financiering, conform de opdracht die ze van de politiek hebben gekregen. Dat is niet evenwichtig. Zeker niet in de eerstelijnszorg met dat enorme aantal kleine praktijken.’

‘Zorgverzekeraars sluiten liever regio-overeenkomsten met ziekenhuizen. Daarom wil men nu ook regionale organisaties voor de eerste lijn oprichten vanuit het Integraal Zorgakkoord (IZA). Ik ben daar kritisch over. Veel van die regionale netwerken worden opgezet door zorgverleners zelf. Die horen gewoon zorg te leveren en hebben niet geleerd om beleidsmatige organisaties te runnen.’

Deze netwerken kunnen zich toch richten op betere samenwerking in de eerste lijn, bijvoorbeeld rond specifieke doelgroepen, zorgtrajecten of ketenzorg?
‘Klopt. Die netwerken moeten wijkgericht en multidisciplinair worden opgezet. En vervolgens heb je daar weer ondersteunende functies voor nodig: administratie, secretarieel, financieel, juridisch. De overheid zegt: dat maakt het goedkoper en efficiënter. Ik vraag me af of dat goed doorgerekend is. Naar regionale eerstelijnsorganisaties gaat juist veel geld, omdat er vaak een heel stafbureau omheen zit.’

U presenteert binnenkort een vergelijkend onderzoek naar salarissen van de AWVN. Wat blijkt daaruit?
‘De Algemene Werkgeversvereniging Nederland deed onderzoek naar de salarisstructuren. Daarin zie je duidelijk dat er grote verschillen zijn ontstaan. Sinds 2006 is de kloof met andere beroepsgroepen alleen maar gegroeid. Het is tijd dat NZa en VWS dat onder ogen zien. Een normaal tarief is een van de belangrijke voorwaarden om de eerste lijn te waarborgen want in het kielzog van de fysiotherapeuten zijn talloze praktijken die oefentherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten in dienst hebben, die ook hiermee worstelen. Wat wij doen is dus ook van invloed op de andere paramedici.’

‘De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving heeft in onderzoek (De basis op orde, 2023) laten zien dat 90% van de zorgvraag wordt opgelost in de eerste lijn tegen 4% van de kosten. Als je dat doorredeneert, dan moet je toch in de eerste lijn gaan investeren? Maar zo gauw je de zorg bij de ziekenhuizen weghaalt, gaan ze op zoek naar nieuwe wegen om die omzet binnen te krijgen. Stel dat het aantal kruisbandoperaties met de helft wordt teruggebracht, bijvoorbeeld dankzij goede fysiotherapie, zullen ze zich toeleggen op andere dingen om toch die financiering binnen te krijgen.’

‘In Limburg was een huisartsengroep die zorgde dat de toeloop naar de ziekenhuizen minder werd door zoveel mogelijk op te lossen in de eerste lijn. Vervolgens kwamen de ziekenhuizen in de problemen omdat ze te weinig patiënten kregen. Een voorbeeld zijn mensen met slijtage in de knie en die pijn hebben aan de binnenkant ervan, maar vaak komt de oorzaak vanuit de rug. Als we dat met fysiotherapie oplossen, hebben ze geen pijn meer, ook al zit de slijtage er nog steeds. Ik denk dat we op die manier nog veel meer kunnen behandelen, ook bij lage rugklachten. Zo hoeft er minder in de tweede lijn behandeld te worden en lossen we het in de eerste lijn op.’

Is een structurele oplossing: fysiotherapie weer in de basisverzekering?
‘Het voordeel dat dat heeft, is dat de overheid dan weer verantwoordelijk is voor de hoogte van het tarief. Dan moet de NZa een herberekening maken van het tarief. Maar we weten ook wat de NZa dan gaat doen met het aantal administratieve bepalingen voor de fysiotherapeut. Voor fysio’s betekent dat ze misschien nog meer cursussen moeten doen, nog meer verslagen moeten maken en nog meer vragenlijsten invullen.’

Wat is uw strategie dan nu?
‘We gaan een brief schrijven naar de NZa omdat we graag met ze in gesprek willen, evenals naar VWS en de zorgverzekeraars. De malaise in de fysiotherapie is niet de schuld van de zorgverzekeraars, maar van de politiek. Die moet echt de keuze maken zodat zorgverzekeraars ons tegemoet kunnen komen. Of ze moeten ermee instemmen dat de kosten voor de gezondheidszorg de komende jaren nog verder gaan toenemen, net zoals de afgelopen 20 jaar.’

‘Als je kijkt naar de cijfers van het CBS, zie je een flinke bevolkingstoename. Méér mensen worden oud en die groep wordt ook steeds ouder. De gemiddelde leeftijd gaat naar 89 in 2040. In 2070 telt Nederland 21 miljoen inwoners. Dat zijn cijfers waarmee je vooruit kan kijken en naar structurele oplossingen kunt zoeken. Laten we daar nu al de slimme maatregelen voor nemen om daarmee om te gaan. Fysiotherapie kan daarbij een grote rol spelen.’