Huisarts Isabel van Hövell-Ullmann: ‘Beroepsgroep gaf duidelijk signaal: met dit IZA redden we het niet’

De ledenraad van de Landelijke Huisartsen Vereniging eist van de zorgverzekeraars dat ze ‘meer tijd voor de patiënt’ mogelijk maken en structureel bekostigen als basisvoorziening huisartsenzorg (de segment 1-gelden) vanaf 2024. Bovendien wil de LHV-achterban vóór dat ze het akkoord tekent van de NZa weten welke tarieven voor de ANW-zorg gelden vanaf 1 januari. 

Isabel van Hövell-Ullmann is blij met de opstelling van de LHV en VPH. ‘De LHV heeft gezegd: nee, tenzij die aanpassingen worden gedaan. In mijn ogen is de vraag: hoe geef je professionals de vrijheid hun beroep uit te oefenen? Wanneer eindigt het grote wantrouwen tegen zorgverleners? Marktwerking heeft best toegevoegde waarde binnen de zorg, maar niet op deze manier. Ik zit niet meer in mijn eentje op de doktersstoel, daar zit ook de zorgverzekeraar die een groot deel van het beleid is gaan bepalen én controleren.’ 

De rol van zorgverzekeraars was een van de aanleidingen tot oprichting van de actiegroep ‘Help de huisarts verzuipt’, vertelt Van Hövell-Ullmann. ‘We zagen dat de kernwaarden van het huisartsenvak dreigden onder te sneeuwen. Als kernwaarde zien we de context gebonden levensloopzorg en de continuïteit van zorg. Die staan beide onder druk. Beleidsmakers waren bang dat als huisartsen beloond zouden worden naar werken, ze dan steeds meer uren zouden maken. Dat zou een slechte productieprikkel zijn. Om de zorg controleerbaar te maken wordt er daarom steeds meer gestuurd op schaalvergroting, protocollering en digitalisering. Soms zijn er inderdaad uitwassen, zoals bij de cardiologen die zich door farmaceutische bedrijven lieten betalen. Gevolg is toch dat controlemachine voor de hele medische zorg weer gaat draaien. De balans daarin is volledig zoek.’ 

Hoeveel zin heeft de discussie over het Integraal Zorgakkoord nog, nu een groot deel van de andere zorgorganisaties wel akkoord zijn gegaan? 

Van Hövell-Ullmann ziet de discussie over de kwaliteit van de zorg als ‘urgent’. ‘De afgelopen jaren zie je dat er steeds plekken zijn zonder huisartsen, waardoor er een stuk van de acute keten ontbreekt. Dat aan de kaak blijven stellen is urgent, omdat steeds meer patiënten geen huisarts meer hebben. Tegelijk komen er nieuwe spelers, die met financiering van bijvoorbeeld verzekeraars, praktijken opkopen. Dan gaat het met name om de inschrijfgelden, niet om het bieden van zorg. Vaak kan zo’n partij dan geen dokters vinden die voor een gewenst tarief al die patiënten wil zien en dan ontstaat er onderbezetting, terwijl de inschrijfgelden doorlopen.’ 

‘Kijk naar de recente problemen rondom Co-Med-praktijken. Ze verkopen de diensten voor hogere prijzen dan gebruikelijk in de markt, waardoor andere praktijkhouders soms geen waarnemers meer voor hun diensten kunnen krijgen. Dat verstoort de markt. Zelfstandige huisartsen hebben helemaal geen geld om die praktijken over te nemen. Wat praktijkhouders binnen krijgen als vergoeding aan patiëntenzorg en wat ze daarvan aan dokters moeten betalen, is namelijk een verliesmodel.’ 

Wat moet er in uw ogen anders in het IZA? 

‘Huisartsen vinden dat de financiering in de spreekkamer terecht moet komen. Groeigelden komen vaak in ICT-oplossingen en schaalvergroting terecht. Zorgverzekeraars moeten ‘meer tijd voor de patiënt’ mogelijk maken en structureel bekostigen als basisvoorziening. Verder zou de NZa duidelijkheid moeten verschaffen over de tarieven voor de ANW-zorg, die gelden vanaf 1 januari. De LHV heeft duidelijk een signaal afgegeven dat de huisartsenzorg het water aan de lippen staat en dat we met het IZA niet redden. Ik vind dat heel moedig.’ 

‘In mijn ogen is er mis aan het IZA dat het niet voldoende integraal is, dat het niet over zorg gaat en dat er een akkoord zou zijn. De zorgplannen worden weinig concreet en zijn slecht uitgewerkt. Het akkoord gaat niet uit van een visie die de zorgverleners zelf betrekt. Door het gebrek aan draagvlak lijkt het me ingewikkeld om het uit te voeren. Door in te zetten op schaalvergroting en zelfredzaamheid krijgen de meest kwetsbare mensen straks nog minder zorg. Die kwetsbare mensen wil je bij een vaste zorgverlener onderbrengen die ze kent en snapt wanneer hij of zij iets moet doen. Het lijkt nu in het IZA alsof de zorg eerst in de soep moet lopen en ze dan reactief beleid gaan voeren.’ 

Het IZA zet volgens u te weinig in op preventie?  

‘Ze willen dat de preventie via protocollen en zorgpaden verloopt, zoals dure longfoto’s maken bijvoorbeeld. De beste preventie die werkt, zodat je minder mensen hoeft door te sturen en er vroeg bij bent, is vooral een vaste huisarts, thuiszorger of hulpverlener. Het primaire zorgbelang is dat je kijkt hoe je simpele goede zorg kunt neerzetten, die op tijd, fijnmazig en op maat werkt, en dat hoeft echt niet duur te zijn. Vervolgens wordt een totaal top-downbeleid gevoerd, en dat gebeurt eigenlijk al sinds de invoering van de marktwerking in 2006. Zorgverleners zullen steeds meer de gevolgen zien in de spreekkamer, ze zullen het werk steeds vaker mee naar huis nemen en er wakker van liggen. Het komt steeds vaker voor dat er voor mensen geen zorg te organiseren is, ook bel je honderd uur voor ze in het rond.’ 

Het wantrouwen bij veel huisartsen is er al jaren. Ook het niet nakomen van afspraken uit het Hoofdlijnenakkoord heeft veel kwaad bloed gezet. Is er een uitweg? 

‘Consultvergoeding is de meest logische manier om te belonen wat een professional doet. Voor de complexere patiënt, die vanuit de tweede lijn naar ons wordt geschoven, kunnen we dan meer ruimte inbouwen. De discussie over ‘meer tijd’ is al zo vaak langsgekomen en juist voor kostenbesparing is dat belangrijk. Het voelt heel scheef dat er in het IZA meer geld in preventie wordt gestoken, waarvan de wetenschappelijke waarde niet is bewezen. Van ‘meer tijd voor de patiënt’ weten we hoe belangrijk het ook preventief is en dat wordt elke keer wel ondersteund in woorden, maar niet daden. Het komt uit een potje waar je heel veel verantwoording moet afleggen, waardoor je die meer tijd voor de patiënt alweer kwijt bent.’ 

Kan het IZA nog aangepast worden als driekwart van de zorgpartijen en besturen het getekend heeft? 

‘Ik vermoed dat IZA-schip voorbij gevaren is. Voor de toekomst hoop ik dat we eerst praten over wat zorg precies is, wat integraal is en wanneer iets een akkoord is. De ziekenhuizen gaven eerst ook aan dat ze eigenlijk niet wilden tekenen als huisartsen dat niet zouden doen. Daar stond een enorme druk op en vervolgens heeft NVZ toch getekend. Ziekenhuizen, verpleegkundigen en thuiszorg zien de problemen dus ook.’ 

‘Ik hoop dat we met elkaar over ons eigen vakgebied heen leren kijken. Niet alleen de huisartsen, ook zorgverzekeraars en VWS moeten dat doen, willen we echte toekomstbestendige zorg krijgen. Laten we over de grens van onze werkgebied heen kijken. Problemen als vergrijzing, de vermogenskloof, groeiende schulden door de energiecrisis, vormen nu al een enorme uitdaging in de spreekkamer. ’ 

Links:  

• Help, de huisarts verzuipt!  
• Landelijke Huisartsen Vereniging, Integraal zorgakkoord (IZA) en Met de vuist op tafel 
• De Sociëteit, Het integraal zorgakkoord. Weer een bezuiniging op huisartsenzorg en wijkverpleging. Spoedeisende hulp arts David Baden en huisarts Isabel van Hövell-Ullmann luiden de noodklok, 11 september  
• Wie wil er nou nog een eigen praktijk?, De Groene, 4 mei 2022