Het Grote Zorgdebat: Partijen willen meer preventie. Mooi, maar wat bedoelen ze?

Bij de vijfde editie van het Grote Zorgdebat in het Beatrixgebouw in Utrecht, op dinsdagavond, is het duidelijk: alle partijen willen meer preventie, maar niet iedereen bedoelt hetzelfde. De zes deelnemende partijen – VVD, D66, GroenLinks-PvdA, CDA, SP en PVV – kruizen de degens over drie thema’s: werken in de zorg, de wachtlijsten en preventie. De toon is soms fel, de verschillen in accenten lijken groot. Op veel punten bestaat ook overeenstemming, signaleert Skipr.

De vraag of er op de zorg moet worden bezuinigd, staat centraal in het eerste debat tussen de SP en de VVD over ‘werken in de zorg’. ‘De zorg is geen kostenpost, maar waardevol,’ stelt SP-Kamerlid Sarah Dobbe. ‘Voor de VVD is zorg een sluitstuk op de begroting. De partij wil zelfs een eigen bijdrage in de jeugdzorg invoeren.’ VVD’er Harry Bevers weerspreekt dat fel: ‘De VVD bezuinigt niet. De zorg krijgt er elk jaar tien miljard euro bij. Maar de uitgaven kunnen niet eindeloos blijven groeien.’ Volgens Bevers zijn pijnlijke keuzes onvermijdelijk, terwijl de SP juist wil besparen door marktwerking af te schaffen.

‘Wees eerlijk over haalbaarheid’

Bij de thema’s basispakket en ouderenzorg klonken de nuances vooral bij CDA en D66. Harmen Krul (CDA) wijst op de noodzaak om eerlijk te zijn over wat haalbaar is. Als er een nieuw kostbaar medicijn tegen kanker bijkomt, moet er iets anders uit, stelt Krul, verwijzend naar de doorrekening van het CPB. ‘Wees daar dan eerlijk over.’

Het personeelstekort in de zorg blijkt een groot gezamenlijk punt van zorg. Niet geld, maar mensen zijn het knelpunt. ‘De kunst is om ze te behouden,’ zegt Paulusma. ‘We moeten het doen met de mensen die er zijn,’ aldus Krul. Over enkele thema’s blijken de partijen het eens: zorgprofessionals hebben meer autonomie nodig en de digitale gegevensuitwisseling moet eindelijk goed geregeld worden. Dat kan de regeldruk verlagen en zorgprofessionals meer tijd geven voor zorg verlenen.

‘Minder marktwerking’

Opvallend was dat niet alleen de SP, maar ook enkele middenpartijen willen sleutelen aan het zorgstelsel. Zowel GroenLinks-PvdA als het CDA pleiten voor minder marktwerking. ‘Ziekenhuizen moeten worden beschermd tegen oneerlijke concurrentie van private klinieken,’ zegt Krul. GroenLinks-PvdA’er Julian Bushoff wil samen met zorgprofessionals kijken hoe de zorg slimmer georganiseerd kan worden.

‘Meer preventie’

Bij het thema preventie verschoof de discussie naar de rol van de overheid bij zorgzame buurten, een kansrijke start op school en een effectieve schuldenaanpak..’We moeten radicaal investeren in preventie,’ zegt Paulusma. ‘Anders worden de wachtlijsten alleen maar langer.’ Vicky Maeijer (PVV) legt het accent op bestaanszekerheid: ‘Afschaffen van eigen risico en btw op voedsel – dan kunnen mensen met een laag inkomen ook gezond eten kopen.’

Een grotere overheidsrol om gezond gedrag af te dwingen, zoals via een suikertaks, wijst ze echter van de hand. ‘Dat is betutteling.’ Die kwalificatie leidt tot tegenspraak bij CDA’er Krul. ‘Ik ben helemaal klaar met die term. De voedingsindustrie heeft te veel vrijheid om ongezonde keuzes te stimuleren. Waarom geen rookverbod?’ Bevers (VVD) houdt echter vast aan de individuele verantwoordelijkheid: Een gezonde leefstijl hangt van het individu af, vindt hij.

‘Fundamentele koerswijziging’

In de slotronde staat de toekomst van het zorgstelsel centraal. Krul pleit voor een fundamentele koerswijziging: ‘Het stelsel beloont nu genezen, niet voorkomen. Dat moet anders.’ Wieke Paulusma wil dit verankeren: ‘Veranker gezondheidsdoelen wettelijk – dan wordt preventie voor de overheid net zo belangrijk als de economie.’ Zo willen alle partijen in het Grote Zorgdebat 2025 meer preventie en betere gegevensuitwisseling. Intussen verdeelt de invulling van die preventie de partijen scherp.

• Link: Het Grote Zorgdebat: alle politieke partijen willen meer preventie, 21 oktober 2025