Marit Verschuuren over De Cariësvrije Generatie: ‘Ik wil die eerste boor heel graag voorkomen’

Mondhygiënist Marit Verschuuren richtte het bureau De Cariësvrije Generatie op voor advies, training en de implementatie van preventieve mondzorg. Ze begeleidt inmiddels negen jaar teams bij de implementatie van programma’s als Gewoon Gaaf en Johnny Joker. Bij de Dental Expo, op 16 maart 2024, gaf ze hierover een lezing. ‘Een methode in het team gooien werkt niet.’

‘De cariësvrije generatie is een ideaal, een utopie die we waarschijnlijk nooit helemaal kunnen bereiken’, zegt Marit Verschuuren. ‘Velen delen dat ideaal met mij, kijk maar naar de World Cavity-Free Future Day, die elk jaar op 14 oktober wordt gehouden, waarbij we streven naar een wereld zonder de mondziekte cariës. Het begon toen ik zelf als kind bij de tandarts doodsbang in de stoel lag, terwijl er niet zoveel aan de hand was. Ik ben een keer geboord en dat vond ik vreselijk. Later bij de orthodontist vond ik het ook verschrikkelijk.’

‘Niettemin ging ik mondzorg studeren en leerde over het Non-Operative Caries Treatment and Prevention (NOCTP), de wetenschappelijke basis voor ‘Gewoon Gaaf’. Als afstudeeronderzoek koos ik tien jaar geleden de implementatie van dat programma, dat toen net begon. Ik dacht toen: we moeten kinderen een andere ervaring bieden dan ik zelf had. Want als je er maar vroeg genoeg bij bent, hoef je die dingen niet te ondergaan.’

'Een wereld vol leefstijlziektes'

‘We leven in een wereld van leefstijlziektes, met vormen van kanker, diabetes, alzheimer. Cariës is ook echt een leefstijlziekte. Hoe kunnen we die eerste boor voorkomen? Dat is het goud, want die eerste boor leidt uiteindelijk tot de tweede boor, tot endo’s, kronen, extracties en implantaten. In 2018 ben ik bij het Ivoren Kruis aangesloten als docent en heb bij een keten de preventieve mondzorg geïmplementeerd.’

‘Ook zij vonden preventie belangrijk. Alleen: we moesten vaak de gaten in de agenda opvullen van zieke collega’s. Als er dan ook nog personeelstekort is, lukt het niet de preventie te laten slagen. Tegelijk kreeg ik wel veel vragen van buiten de organisatie. Toen dacht ik: dan ga ik voor mezelf beginnen en het zelf doen.’

Komt de boodschap van de Cariësvrije Generatie over in de mondzorg?
‘Dat is heel wisselend. Sommige tandartsen zetten alles op alles om hun patiënten gezonder te krijgen. Andere tandartsen lijken daar minder mee bezig. Gewoon Gaaf en Johnny Joker zijn trainingen die ik met de Cariësvrije Generatie bij praktijken help te implementeren. Ik krijg veel vragen over: hoe krijg ik de patiënt gemotiveerd? Belangrijk daarbij is motiverende gespreksvoering, waarin teams getraind moeten worden.’

‘Je hebt verschillende spelers in het mondzorgteam: de tandarts, de preventieassistent of de mondhygiënist. Zij willen mensen demonstreren hoe ze goed kunnen poetsen. Vanuit de patiënt gezien is dat niet de beste manier om diegene nog gemotiveerd te krijgen. Door motiverende gespreksvoering kun je mensen wel verder helpen. Hoe lever je als team wel de beste zorg bij die patiënt? En hoe krijg je team dan daarvoor gemotiveerd?’

Wat zijn de belangrijkste lessen van negen jaar implementeren?
‘Praktijkhouders denken vaak: we gooien een methode in het team en dan gaan we het allemaal doen. Maar zo werkt het niet. Het begint bij de vraag: waarom moeten we streven naar een cariësvrije generatie? Wat zijn dan de belangrijkste struikelblokken daarbij? Op de eerste plaats is dat planning en organisatie. Als je vanaf ‘s ochtends 7 uur tot ‘s avonds 21 uur open bent, ervaren veel patiënten dat als prettig.’

‘Daarna is de vraag: hoe hou je de patient betrokken? Hoe voorkom je dat ouders na twee of drie keer afhaken? Of dat het team zegt: nu mag je weer voor de halfjaarlijkse controle naar de tandarts. Als het dan niet goed gaat, wordt je weer teruggestuurd, wat voor de patiënt heel demotiverend is.’

Wat is dan het ideale plaatje?
‘Preventie op maat. Je komt in de stoel en dan kijken we waar we gezondheidswinst kunnen halen. Dat kan poetstraining zijn, voeding, het beeld in de mond en de omgevingsfactoren. Zo krijg je een beeld van het mondgezondheidsrisico en op basis daarvan plan je een vervolgconsult. Als er bijvoorbeeld al cariës is, moeten we de ouders meekrijgen. Dat lukt bij een leefstijlziekte als cariës niet altijd.’

‘Tot een jaar of 10 tot 12 moeten de kinderen het heel leuk hebben bij ons en moeten de ouders ze helpen. Het is voor ouders heel moeilijk om consequent de juiste keuzes te blijven maken: kinderen worden steeds blootgesteld aan zeer doordachte marketing van snoep- en frisdrankfabrikanten. Daarna komen wij ze vertellen wat ze beter moeten doen. Soms komt dat best belerend over, terwijl wij het goed bedoelen. Als ouders niet enthousiast zijn, gaan ze niets veranderen. Dankzij de motiverende gespreksvoering krijg je de tools om patiënten te helpen, op basis van hun situatie en wensen.’ 

‘Overal wordt je doodgegooid met snoep en als ouders moet je heel stevig in je schoenen staan om dat af te slaan. Als team moet je het praktisch maken en bijvoorbeeld een protocol maken op een A4-tje. Je moet er aandacht aan geven en mensen motiveren, zowel in het team als bij de patiënt. Ik geef in mijn lezing bij de Dental Expo de stappen aan waar je over kunt nadenken voordat je een programma als Gewoon Gaaf of Johnny Joker begint.’

Meer weten?

• Cariësvrije Generatie

• Lezing Marit Verschuuren, Preventieve mondzorg: de belangrijkste lessen van 9 jaar implementeren, Dental Expo, 16 maart 2024, 10.30 uur

• World Cavity-Free Future Day, 14 oktober