Bezuinig op de zorgkosten die het hardst stijgen. Dus niet op de huisarts

Om de explosief stijgende zorgkosten te beteugelen, moeten we niet langer elk nieuw medicijn of elke dure ziekenhuisinnovatie automatisch vergoeden. De oplossing ligt in het kritisch beoordelen van deze vernieuwingen in gespecialiseerde centra, voordat ze breed worden ingevoerd. Bezuinig waar de kosten het hardst stijgen. Dat is niet op de efficiënte en toegankelijke huisartsenzorg, betoogt Thieu Heijltjes.

Met de opmerkelijke uitslag van de verkiezing nog vers in het geheugen – Rob Jetten zette de stemming naar zijn hand – blijft de vraag naar de betaalbaarheid van de zorg. Het eigen risico blijft waarschijnlijk, ook al is aangetoond dat het niet remmend werkt op de zorgvraag. Afschaffen kost te veel. (Zie: Stop met het eigen risico, 12 januari 2024) Jetten wil de betaalbaarheid van de zorg juist oplossen door niet iedere innovatie direct te vergoeden en meer partijen volgen deze gedachte. Dat betekent dat er keuzes gemaakt moeten worden.

Langer thuis wonen slaat aan

Welke keuzes zijn verstandig en goed om optimale zorg te behouden? Waar zit de komende 10 jaar de grootste stijging van de zorgkosten? Vooral bij de langdurige zorg wordt de komende tien jaar een toename van 74% verwacht. Verpleeghuizen en ouderenzorg worden door de veroudering van de bevolking aanzienlijk duurder. Toch leek die trend in 2024 al doorbroken, toen de wachtlijsten voor verpleeghuiszorg daalden en het aantal cliënten in verpleeghuizen al licht daalde. Kennelijk begint het beleid om zo lang mogelijk thuis te blijven vruchten af te werpen. Daarbij gaan immers de kosten voor de baat uit. Betere thuisverpleging en actieve huisartsenzorg maken het mogelijk om zeer lang thuis te blijven  en ook thuis te sterven. De huidige generatie van zeventigers en tachtigers kiest er voor om thuis te blijven.

Kosten ziekenhuizen blijven stijgen

Andere takken van zorg, zoals ziekenhuizen en geneesmiddelen, zullen de komende tien jaar stijgen met liefst 47%. Waarom stijgen de kosten van de ziekenhuiszorg zo sterk? De snelle vernieuwing van de zorg met dure nieuwe technieken kan betere behandelresultaten opleveren. Daardoor worden allerlei vernieuwingen landelijk in hoog tempo ingevoerd. Als ziekenhuis wil je niet achter lopen en daardoor ontstaat een flinke lobby om in ieder ziekenhuis de nieuwste snufjes in huis te hebben.

Test innovaties in enkele centra

Waarom zouden we die vernieuwingen niet eerst in enkele centra introduceren? Een centrum dat een nieuwe behandeling wil invoeren, moet daarvoor dan een vergunning aanvragen en bereid zijn goed onderzoek te doen om aan te tonen hoe effectief de vernieuwing is. Patiënten die voor zo’n onderzoek of behandeling in aanmerking komen, worden naar dat betreffende centrum verwezen. Zo kan duur nieuw onderzoek door een grote groep patiënten in één centrum uitgeprobeerd worden, niet alleen tijdens kantooruren, maar bijvoorbeeld van 8 tot 20 uur en ook op zaterdag. Het resultaat: geen wachtlijsten, maar productie. Voor nieuwe behandelingen geldt hetzelfde. Oude onderzoeksmethoden en behandelingen vallen hierdoor af. Als bewezen is dat de nieuwe techniek superieur is, wordt de oude techniek niet meer vergoed.

Snelle kostenstijging medicijnen

De gedachte om niet alles te vergoeden wat nieuw is, kan ook bij geneesmiddelen gelden. De verwachte kostenstijging van geneesmiddelen is de komende tien jaar 4% per jaar, waardoor het budget hiervoor meer stijgt dan ons BNP jaarlijks toeneemt. Tegelijkertijd kosten veel geneesmiddelen, nog maar een fractie van wat ze tien jaar geleden kostten. Als het patent voorbij is, worden deze middelen in India en China goedkoop geproduceerd. In januari 2024 schreef ik dat mijn eigen risico al die maand op was gegaan aan de bloedverdunner Pradaxa. (Zie: Stop met het eigen risico, 12 januari 2024) Dit middel is inmiddels zo goedkoop geworden, dat ik in een heel jaar niet meer aan mijn risico van € 385 kom. Gevolg van de prijsdalingen is dat er nog weinig farmaceutische bedrijven in Europa zijn die de concurrentie aan kunnen.

Echte doorbraak medicijnen zeldzaam

Soms leveren nieuwe medicijnen spectaculaire resultaten op. Als ze echt zo goed zijn, betekent dit dat sprake is van een doorbraak in een tot dan toe onbehandelbare ziekte. Dit soort medicamenten zijn zeldzaam, moeten snel in het pakket worden opgenomen. Ook spectaculaire verbeteringen van het behandelresultaat mogen we niet negeren. Dat leidt er immers toe dat oude inefficiënte behandelingen gestopt kunnen worden. De meeste vernieuwingen laten echter niet zulke doorbraken zien.

Intussen heeft de geneesmiddelenindustrie vernieuwingen nodig om te kunnen blijven produceren en verdienen. Zogenaamde ‘vernieuwingen’ zijn vaak oude medicamenten in een nieuw jasje. Hierbij past een extra kritisch advies van de Zorginstituut. Welbeschouwd loopt de stand van de farmacotherapie in Nederland in 2025 niet achter en zouden we het daar in 2030 ook nog best mee kunnen doen. Tegen die tijd, in 2030, kennen we de echte resultaten en zijn de extreem dure patenten verlopen.

Bescherm het praktijkhouderschap

De kostenstijging van de huisartsenzorg en de ggz wordt geschat nu op 2,5 % per jaar en bedraagt in 2035 ongeveer 26 miljard euro. De totale kostenstijging van deze sectoren bedraagt dan bijna 30%. Ondanks de veroudering van de bevolking zal deze zorg tegelijk maar beperkt groeien. De zorg van goedopgeleide huisartsen in lokale centra blijkt efficiënt. Toch wordt juist daar bezuinigd en raken veel mensen hun huisarts kwijt. De financiële stimulans om praktijkhouder te worden is grotendeels verdwenen. Tegelijk komen wel tal van problemen bij de praktijkhouders terecht, met als gevolg dat veel praktijken geen opvolging kunnen vinden. (Zie: Als de onderbetaling van de praktijkhouder blijft bestaan, verdwijnt de zelfstandige huisarts, 4 juli 2024).

De overheid kan ook een nieuwe weg inslaan bij de huisartsenzorg. Ze kan er bijvoorbeeld voor kiezen om allerlei ziekenhuisverrichtingen door de huisarts te laten doen, dicht bij de mensen en in de eigen wijk. Dat kan als zorgverzekeraars een eerlijk bedrag voor die verrichtingen aan de praktijkhouder betalen. Allerlei verrichtingen en controles in het ziekenhuis kunnen eenvoudig in een huisartsenpraktijk worden gedaan.

Beloon specialistische verrichtingen eerlijk

Dure ziekenhuisverrichtingen naar de huisartsenpraktijk overhevelen is al vaak gebeurd en is er mede de oorzaak van dat huisartsen overlopen van het werk. Meestal gebeurde dit tegelijkertijd met een korting van meer dan 75% of meer. Ik noem het ECG, dat bij ons werd gedaan door de internisten (en niet door de cardiologen, omdat het de “winkel” van de internisten was) voor € 150 per ECG. Toen wij als huisartsen ons schoolden en investeerden in de beste apparatuur ontvingen we €37,00 per ECG. We deden het veel beter dan de internisten, die al 20 jaar geen cardiologische pathologie meer zagen. Onze ECG-kamer werd een aanwinst voor het dorp en de patiënten, maar nauwelijks een financieel voordeel voor de praktijkhouders. Voor hen was het vooral een extra kostenpost, aan ruimte, apparatuur en personeel.

Beheers kosten medicatie en ziekenhuizen

Door de eenvoudige tariefstructuur van de huisarts is het makkelijk voor de NZa om op deze post te bezuinigen, terwijl daar voor de gezondheidszorg juist winst is te behalen en de kosten slechts 2,5% stijgen tot 2035. Dit in tegenstelling tot de verrichtingen in ziekenhuizen met 3,5%, waardoor de ziekenhuiskosten de komende tien jaar met liefst 47% zullen toenemen. Keuzes maken is niet eenvoudig, maar is wel nodig om de kosten te beheersen. Kostenbeheersing moet dus vooral in de medicatie en in het ziekenhuis worden gezocht en niet in de huisartsenzorg.

Thieu Heijltjes

Thieu Heijltjes is oud-huisarts en was na zijn pensioen nog zes jaar actief als SCEN-arts. Hij is bestuurslid van het Toon Hermans Huis in Weert, een inloophuis voor mensen die met kanker worden geconfronteerd. Ook is hij actief als coach en teambegeleider. Bij MedischOndernemen schrijft hij recensies en reflecties over actuele thema’s in de huisartsenpraktijk. Meer lezen van Thieu Heijltjes.